W opinii wybitnego znawcy tematyki bezpieczeństwa, amerykańskiego politologa polskiego pochodzenia Zbigniewa Brzezińskiego, ten kto zrobi pierwszy krok i puści informacje w świat może nadać całemu wydarzeniu swoją interpretację¹⁾. Uzyskanie takiej przewagi przez aparat państwowy w momencie zaistnienia sytuacji kryzysowej, takiej jak np. zamach terrorystyczny w trakcie masowej imprezy sportowej wydaj się być bezcenne.

Państwa prowadzące na co dzień rzetelną oraz wyprzedzającą antyterrorystyczną politykę informacyjną, zyskują również wzrost zaufania zarówno ze strony własnych obywateli, jak i międzynarodowych partnerów. To z kolei wydatnie przedkłada się na zaangażowanie wspomnianych podmiotów do wielostronnej współpracy, która w obecnych czasach jest nieodzownym ogniwem skutecznego zwalczania zjawiska terroryzmu.
Kompleksowa antyterrorystyczna strategia informacyjna administracji państwowej o charakterze komunikacyjno-edukacyjnym, prowadzona przy udziale oraz w kooperacji z mass-mediami stanowi obecnie niezbędny składnik każdego nowoczesnego krajowego systemu walki z terroryzmem. Dlatego tak ważnym elementem w pracach nad przygotowaniami do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego w trakcie masowych imprez sportowych jest antyterrorystyczna polityka informacyjna państwa oparta o długofalową strategię działania, wyszczególniającą kolejne etapy przygotowań oraz charakteryzującą konkretne kroki w czasie trwania samej imprezy.
Współczesne średnioterminowe prognozy trendów rozwoju zjawiska terroryzmu dla obszaru UE (choć z uwagi na dynamizm analizowanego zjawiska obarczone są z góry niskim poziomem sprawdzalności) nie pozostawiają wątpliwości, iż zainteresowanie ze strony terrorystów przeprowadzeniem spektakularnego zamachu w trakcie globalnych imprez sportowych, wzrasta z biegiem lat coraz bardziej. Bez wątpienia następne mistrzostwa Europy w piłce nożnej − EURO 2012 spowodują czasowe zwiększenie poziomu zagrożenia atakiem terrorystycznym na terenie państw organizatorów. Polska potrzebuje więc już dziś długofalowej strategii informacyjnej, stanowiącej element składowy krajowego systemu walki z terroryzmem. Powołanie w październiku 2008 r. międzyresortowej jednostki koordynacji działań antyterrorystycznych (analityczno-informacyjnych i operacyjno-rozpoznawczych) na poziomie taktycznym, czyli Centrum Antyterrorystyczne (CAT) w ABW powinno takie działania odpowiednio ukierunkować i zintensyfikować. Oczywiście autorem kierunków aktywności takiej strategii musi być przede wszystkim Międzyresortowy Zespół ds. Przeciwdziałania Zagrożeniom Terrorystycznym (MZdPZT), który powinien współpracować w tej materii m. in. z Rządowym Centrum Bezpieczeństwa (RCB) szczególnie w kwestii określenia roli polityki informacyjnej administracji państwowej w sytuacji kryzysowej powstałej w następstwie zamachu terrorystycznego.
Obok tych trzech zasadniczych instytucji istotnych z punktu widzenia tworzenia antyterrorystycznej polityki informacyjnej, niezbędne jest zapewnienie systematycznej wymiany informacji oraz wsparcia w działaniach ze strony wszystkich najważniejszych w państwie instytucji administracji państwowej, a także instytucji pozarządowych, w tym mediów, organizacji pozarządowych i społecznych, jak również instytucji biznesu.
Konstruując antyterrorystyczną politykę informacyjną należy zatem wyznaczyć podmioty wiodące, podmioty współpracujące, a także partnerów. Do katalogu podmiotów współpracujących należałoby zaliczyć jednostki prasowe: Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Kancelarii Prezydenta, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Spraw Zagranicznych, Szefa BBN, Szefów służb specjalnych oraz służb bezpieczeństwa i porządku publicznego, czy nawet lokalne centra zarządzania kryzysowego oraz jednostki prasowe wojewodów.
Pracując nad jakimkolwiek elementem polityki informacyjnej państwa nie można pominąć roli parterów: przede wszystkim mediów i organizacji społecznych, za pośrednictwem których odbywa się aktywna wymiana informacji ze społeczeństwem. Rola prasy drukowanej, radia i telewizji jest oczywista. Bywa jednak, że pomija się aspekt współpracy z organizacjami pozarządowymi, podczas gdy często społeczeństwo ma zdecydowanie większe zaufanie i dużo aktywniej włącza się w przedsięwzięcia prowadzone właśnie przez trzeci sektor. Trzeci sektor to nazwa, której używa się wobec ogółu organizacji pozarządowych, działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje pozarządowe (organizacje non-profit). Określenie to, przeniesione z języka angielskiego, nawiązuje do podziału dzielącego aktywność społeczno-gospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory. Według tej typologii pierwszy sektor to administracja publiczna, określana też niekiedy jako sektor państwowy. Drugi sektor to sfera biznesu, czyli wszelkie instytucje i organizacje, których działalność jest nastawiona na zysk, nazywany też sektorem prywatnym. Dlatego też, to one mogą pełnić jedną z wiodących ról w planowanych prewencyjnych kampaniach informacyjnych i społecznych. Rola organizacji pozarządowych jest również niebagatelna w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, gdzie mogą one stanowić realne wsparcie dla państwa w konkretnych działaniach interwencyjnych przykładowo w zakresie utworzenia tymczasowych punktów kontaktowych dla rodzin i przyjaciół osób poszkodowanych w zamachu. W Polsce istnieje szereg wyspecjalizowanych organizacji pozarządowych, które odpowiednio sterowane przez instytucje państwowe mogą być stałym elementem scenariuszy działań prewencyjnych i kryzysowych.
Kluczem do sukcesu przy tworzeniu kierunkowych programów działań informacyjnych, w zależności od specyfiki danego zagrożenia np. organizacji EURO 2012, jest określenie partnerów strategicznych oraz jasny podział kompetencji i odpowiedzialność za poszczególne etapy programu.
Filary antyterrorystycznej polityki informacyjnej
Kompleksowa antyterrorystyczna polityka informacyjna powinna zawierać dwa zasadnicze filary: prewencyjny i antykryzysowy. Obszar szeroko rozumianych działań prewencyjnych, to taki w którym określone zostaną odpowiednie kanały informacyjne służące komunikacji ze społeczeństwem na temat możliwych zagrożeń oraz właściwych postaw, jakie obywatele powinni wykazywać w przypadku spostrzeżenia niepokojących sygnałów. Jest to szalenie istotny element polityki informacyjnej, gdzie zadaniem państwa jest dostarczyć opinii publicznej odpowiedniego poziomu wiedzy o środkach i metodach ochrony bezpieczeństwa osobistego, przygotowującej społeczeństwo do właściwego postępowania w trakcie sytuacji kryzysowych. W drugim filarze, państwo musi wypracować stosowne środki zaradcze zmierzające do ostrzeżenia opinii publicznej w sytuacji realnego zagrożenia zamachem terrorystycznym lub w wypadku wystąpienia takiej sytuacji kryzysowej.
Cele długofalowej antyterrorystycznej polityki informacyjnej
Skuteczność antyterrorystycznej polityki informacyjnej zależy od poziomu realizacji kilku zasadniczych celów komunikacyjno-edukacyjnych, takich jak:
1. budzenie świadomości publicznej, poprzez regularne komunikowanie opinii publicznej o wszelkich planach oraz inicjatywach krajowych i zagranicznych, wprowadzonych dla zwiększenia bezpieczeństwa państwa na polu walki z terroryzmem;
2. prowadzenie czytelnego oraz powszechnie dostępnego w mediach systemu wczesnego ostrzegania przez terroryzmem, w którym jeden z czterech określonych poziomów zagrożenia determinuje wprowadzenie danego scenariusza działania dla mechanizmów i instytucji stanowiących narodowy system do walki z terroryzmem;
3. nawiązanie nici antyterrorystycznej współpracy pomiędzy zwykłymi obywatelami oraz środowiskiem biznesu a instytucjami państwowymi odpowiedzialnymi za ich ochronę (budowanie społecznego zaufania do organów ścigania);
4. kształtowanie w społeczeństwie pożądanych mechanizmów reagowania (przygotowanie), poprzez edukowanie jednostek oraz podmiotów zbiorowych na temat zasad bezpieczeństwa w życiu codziennym, celem zapobieżenia zagrożeniom terrorystycznym w ich wczesnym etapie przygotowania, oraz na wypadek zaistnienia sytuacji kryzysowej wywołanej przez incydent terrorystyczny.
W celu określenia kompleksowego katalogu działań, jakie państwo powinno koordynować i podejmować w ramach szeroko rozumianej antyterrorystycznej polityki informacyjnej wydaje się konieczne przeprowadzenie zarówno dogłębnej analizy narzędzi oraz środków informacyjnych jakimi dysponujemy, jak i możliwych zagrożeń z uwzględnieniem specyfiki naszego kraju. Dopiero wówczas powstały w wyniku takiej ewaluacji szkielet działań powinien zostać poddany szerokiej debacie z udziałem wspomnianych wcześniej partnerów, w tym m. in. mediów i partnerów społecznych.
Antyterrorystyczna strategia informacyjna jako element przygotowań do zapewnienia bezpieczeństwa w trakcie masowych imprez sportowych – EURO 2012
Ważnym jest, aby rozpocząć prace nad antyterrorystyczną strategią informacyjną ze znacznym wyprzedzeniem, ponieważ zasadniczą częścią zarządzania ewentualnym kryzysem jest prewencja. Jeśli pojawi się kryzys, uprzednio przygotowany scenariusz działania powinien zminimalizować jego skutki, z kolei polityka otwartej komunikacji może zmniejszyć szkodę dla wizerunku instytucji państwowej, odpowiedzialnej za bezpieczeństwo danego wydarzenia.
W przypadku tworzenia każdej kierunkowej strategii informacyjnej czy planu działań na okoliczność konkretnego wydarzenia stwarzającego możliwość wystąpienia zagrożenia terrorystycznego struktura instytucji wiodących nie zmienia się (są to te podmioty, które zostały wymienione powyżej, przy opisywaniu antyterrorystycznej polityki informacyjnej, czyli MZdZT, CAT, RCB). Zmieniają się jednak podmioty zaangażowane w realizację celów danego programu aktywności informacyjnej. W przypadku zagrożeń związanych z EURO 2012 strategicznym koordynatorem działań będzie oczywiście nadal instytucja odpowiedzialna za krajową politykę informacyjną we współpracy z pionami prasowymi większości resortów, w tym zwłaszcza ministerstwa sportu i turystyki oraz ministerstwa spraw wewnętrznych i administracji.
Należy jednak pamiętać, iż organizatorem tego sportowego wydarzenia jest nie tylko Polska, ale i Ukraina, dlatego wszelka aktywność informacyjna powinna posiadać wymiar międzynarodowy. Międzypaństwowy charakter tej specyficznej masowej imprezy sportowej spowodował, konieczność powołania dodatkowych gremiów i instytucji, które będą odpowiadały za organizację, koordynację oraz bezpieczny przebieg tego wydarzenia. Analizując zapisy dokumentów²⁾ regulujących zarówno polsko-ukraińską współpracę, jak i określające krajowe organy administracji państwowej, odpowiedzialne za organizację EURO 2012 możemy wyróżnić następujące podmioty, których aktywny udział w strategii informacyjnej wydaje się niezbędny:

• Polsko-Ukraiński Komitet ds. Przygotowania i Przeprowadzenia EURO 2012 oraz funkcjonujące w ramach Komitetu przynajmniej dwie z jedenastu powołanych, stałych międzyrządowych grup roboczych³⁾ (są to: grupa robocza ds. bezpieczeństwa podczas EURO 2012 oraz grupa robocza w dziedzinie informacji − w ewentualnych działaniach warto również zastanowić się nad uwzględnieniem rządowej grupy roboczej w dziedzinie promocji i reklamy);
• Polski Komitet organizacyjny Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012 - Komitet jest organem pomocniczym Rady Ministrów, w jego skład wchodzą Prezes Rady Ministrów (przewodniczący), wiceprzewodniczący: Minister Gospodarki oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz członkowie: Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (sekretarz), Minister Sportu i Turystyki i Minister Infrastruktury⁴⁾. Do zadań Komitetu należą w szerokim rozumieniu monitorowanie realizacji zobowiązań, wynikających z gwarancji przedłożonych przez Rząd RP do UEFA w ofercie organizacji turnieju finałowego ME w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, w tym m.in. opracowanie harmonogramu niezbędnych do przygotowania, organizacji i promocji działań, opiniowanie przedsięwzięć EURO 2012 oraz projektów rządowych dot. tego obszaru;
• Rada ds. Bezpieczeństwa Imprez Sportowych − organ pomocniczy Prezesa Rady Ministrów (w skład Rady wchodzą: Przewodniczący – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji wyznaczony przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji; Wiceprzewodniczący – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości; Wiceprzewodniczący – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury wyznaczony przez Ministra Infrastruktury; Wiceprzewodniczący – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej wyznaczony przez Ministra Edukacji Narodowej; Wiceprzewodniczący – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki wyznaczony przez Ministra Sportu i Turystyki; Członkowie wyznaczeni przez: Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Sportu i Turystyki, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Infrastruktury oraz Komendant Główny Policji, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, Prezes Polskiego Związku Piłki Nożnej, Prezes Ekstraklasy S.A., Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego). Do zadań Rady należy w szczególności: opracowywanie programów mających na celu poprawę bezpieczeństwa imprez sportowych oraz ocena ich realizacji; inicjowanie i opiniowanie projektów aktów prawnych dot. bezpieczeństwa imprez sportowych; analizowanie i ocena działań podejmowanych przez służby i instytucje w zakresie dot. bezpieczeństwa imprez sportowych; inicjowanie i zlecanie badań naukowych i prac analitycznych; koordynowanie przedsięwzięć mających na celu zapobieganie aktom przemocy w związku z imprezami sportowymi; analiza naruszeń bezpieczeństwa w związku z masowymi imprezami sportowymi; współpraca ze Stałym Komitetem Rady Europy ds. bezpieczeństwa imprez sportowych;
• Zespół ds. Koordynacji Działań Służb podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji w związku z organizacją Mistrzostw Europy w piłce nożnej EURO 2012. Zespół jest organem pomocniczym Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, członka Komitetu Organizacyjnego ME w Piłce Nożnej EURO 2012. W jego skład wchodzą szefowie służb: Policji, Straży granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu oraz dyrektorzy poszczególnych departamentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Do zadań zespołu należą m.in.: opracowywanie koncepcji działań Ministra i służb jemu podległych w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego na terytorium RP w związku z EURO 2012; koordynacja przygotowań służb podległych Ministrowi w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego; koordynacja działań związanych z przemieszczaniem się kibiców, działań w zakresie gotowości ratowniczej; usprawnienie przepływu informacji o możliwych zagrożeniach dla bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas EURO 2012. Poziomy działań informacyjnych oraz ich rodzaje.