Wstęp

Celem zapewnienia skutecznej ochrony przeciwpożarowej obiektów budowanych stosuje się wiele rozwiązań w zakresie detekcji i identyfikacji zagrożenia, oddymiania, ograniczania skutków pożaru oraz dźwiękowego lub świetlnego rozgłaszania komunikatów alarmowych. Każdy z systemów odpowiadających za wspomniane zadania jest niezwykle istotny i stanowi podstawę zabezpieczeń umożliwiających zapewnienie bezpieczeństwa zarówno użytkownikom obiektu, ratownikom jak i mienia zlokalizowanego w chronionym obszarze.

Niemniej, jak wszystkie urządzenia elektryczne do poprawnego funkcjonowania potrzebują odpowiednio dobranego źródła zasilania. W przypadku przedmiotowych systemów jest to tym bardziej istotne, gdyż w sytuacji awarii zasilania mogłoby dojść do niezwykle groźnych sytuacji, w których ochrona przeciwpożarowa obiektu jest częściowo lub całkowicie wyłączona. W związku z powyższym w celu zagwarantowania niezakłóconej i nieprzerwanej pracy urządzeń przeciwpożarowych należy stosować dedykowane tym systemom zasilacze urządzeń przeciwpożarowych.

Normy zharmonizowane

Na wstępie konieczne jest przedstawienie zagadnienia od strony stawianych dla wspomnianych wyrobów wymagań normatywnych. Biorąc pod uwagę dostępne specyfikacje techniczne, odnoszące się do zasilaczy stosowanych w ochronie przeciwpożarowej, możemy zidentyfikować dwa główne dokumenty normatywne, określające zarówno zakres stosowania, jak i wymagania dla urządzeń zasilających. Przedmiotowymi specyfikacjami są poniżej wskazane normy zharmonizowane:

• PN-EN 54-4:2001+A1:2004+A2:2007 Systemy sygnalizacji pożarowej – Zasilacze
• PN-EN 12101-10:2007+AC:2007 Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Zasilacze

Przedstawiona powyżej norma PN-EN 54-4 określa wymagania i badania urządzeń zasilających, będących częścią systemów sygnalizacji pożarowej (SSP), natomiast norma PN-EN 12101-10 określa wymagania w zakresie zasilania systemów kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła (SKRDiC) obejmując zasilanie pneumatyczne lub elektryczne w obszarze systemów niskiego i bardzo niskiego napięcia (lub każdej ich kombinacji). Wskazane specyfikacje określają w szczególności zasady współpracy zasilaczy z rezerwowym źródłem zasilania oraz wymagania w zakresie badań środowiskowych i kompatybilności elektromagnetycznej.

Zasilanie rezerwowe

Z uwagi na konieczność podtrzymania pracy zasilanych urządzeń w przypadku zaniku podstawowego źródła zasilania, niezwykle istotnym elementem jest zapewnienie odpowiedniego zasilania rezerwowego. Biorąc pod uwagę zapisy przytoczonych powyżej specyfikacji, rezerwowe zasilanie zarówno dla systemu sygnalizacji pożarowej, jak i systemu oddymiania może być realizowane z różnych źródeł. W przypadku pierwszego systemu co najmniej jedno źródło rezerwowe powinny stanowić baterie podlegające ładowaniu, natomiast w przypadku systemu oddymiania zasilanie rezerwowe może być realizowane poprzez wydzieloną sieć elektroenergetyczną, baterie lub prądnice w przypadku systemów elektrycznych oraz wydzieloną sieć elektroenergetyczną (do zasilania sprężarki), butle do gazów lub zbiornik ciśnieniowy na powietrze w przypadku systemów pneumatycznych. W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie możliwych do zastosowania źródeł zasilania w zakresie systemów kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła.

Czasy podtrzymania

Uwzględniając możliwe uszkodzenia sprzętu lub sieci zasilającej, zasilanie rezerwowe w SKRDiC powinno być zdolne do utrzymania systemu w stanie pracy co najmniej przez 72 godziny, o ile nie zapewniono środków do natychmiastowego powiadomienia o uszkodzeniu oraz w sytuacji gdy maksymalny czas naprawy przekracza 24 godziny. W przypadku zapewnienia powyższych środków zabezpieczających istnieje możliwość zmniejszenia wymaganego czasu podtrzymania do 30 godzin lub w przypadku zapewnienia dodatkowo stałego dostępu do części zamiennych, serwisantów i prądnicy do 4 godzin. W przypadku SSP czas podtrzymania wynosi odpowiednio 24 godziny + 30 minut alarmu lub 72 godziny + 30 minut alarmu w zależności od stałej obecności obsługi oraz automatyzacji zgłoszeń o awarii. Niezależnie w przypadku systemów sygnalizacji pożarowej wartość ta może być również wyliczona w oparciu o przeprowadzoną analizę ryzyka, która będzie uwzględniać wymagane elementy wskazane w normie PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 Systemy sygnalizacji pożarowej – Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.

Istotnym jest, że w przypadku gdy jako rezerwowe źródło zasilania zastosowane zostają baterie, należy zapewnić odpowiednie urządzenia do ich wielokrotnego ładowania oraz utrzymania ich w stanie pełnego naładowania. Dodatkowo te urządzenia powinny zapewniać, aby:

• bateria była ładowana automatycznie,
• bateria rozładowana do jej końcowego napięcia rozładowania mogła być naładowana ponownie do co najmniej 80% jej pojemności znamionowej w ciągu 24 godzin, zaś do jej pojemności znamionowej w ciągu następnych 48 godzin,
• charakterystyki ładowania były zgodne z danymi technicznymi producenta w zakresie temperatur otoczenia baterii.

Środowisko pracy

Przy doborze zasilania należy także wziąć pod uwagę środowisko pracy w którym zasilacz ma pracować. Odnosząc się do badań laboratoryjnych jakim podlegają zasilacze można zidentyfikować, że urządzenia przeznaczone do pracy w SSP przeznaczone są do pracy w pomieszczeniach, natomiast w systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła urządzenia mogą pracować w środowisku wewnętrznym lub zewnętrznym (w zależności od zweryfikowanej klasy środowiskowej zasilacza). W poniższej tabeli przedstawiono cztery klasy środowiskowe zidentyfikowane w normie PN-EN 12101-10:2007+AC:2007.

W zależności od deklarowanej klasy środowiskowej przez Producenta zasilacza, urządzenie będzie podlegać innym zakresom badań laboratoryjnych, np. gdzie klasa czwarta zasilacza będzie posiadać pełny zakres badań, natomiast dla klasy pierwszej badania takie jak: wilgotne gorąco stałe, suche gorąco, korozja SO₂ , mgła solna, stopień ochrony obudowy (stopień IP) nie będą wykonywane z uwagi na środowisko w jakim zasilacz ma pracować.

Podsumowanie

Przedstawione informacje stanowią wyłącznie niezbędne podstawy związane z zasilaniem urządzeń przeciwpożarowych, niemniej są to niezwykle istotne kwestie, które należy uwzględnić przy doborze i projektowaniu zasilania do systemów przeciwpożarowych. Biorąc pod uwagę fakt, że zasilanie stanowi podstawę funkcjonowania systemów ochrony przeciwpożarowej, a co za tym idzie, bezpośrednio przekłada się na zapewnienie bezpieczeństwa życia, zdrowia i mienia w obiekcie budowlanym, należy zagwarantować aby stosowane zasilacze spełniały wszystkie stawiane im wymagania formalno-prawne oraz były dobierane z uwzględnieniem ich zamierzonego zastosowania.

mgr inż. Michał Pietrzak
dr inż. Michał Chmiel

fShare

Tweet