Ewakuacja ludzi ze strefy zagrożenia to złożona tematyka, której poświęcono już wiele analiz teoretycznych i praktycznych. Podstawowym założeniem jest przygotowanie i wdrożenie efektywnych sposobów ewakuacji aby ograniczały do minimum liczbę poszkodowanych poddanych działaniu szkodliwym i niszczycielskim czynnikom. Rozwiązania architektoniczne, zastosowanie instalacji alarmowych, systemów przeciwpożarowych a w końcu oznaczeń dróg ewakuacyjnych, to elementy bezpośrednio wspomagające przemieszczanie osób w chwili wystąpieniu zdarzenia. Dynamicznie rozwijająca się sytuacja kryzysowa narzuca krótki czas na podjęcie decyzji oraz wykonanie czynności ratowniczych.

Ryzyko jest to możliwość wystąpienia zdarzenia mającego wpływ na realizację celów. Określone jest ono przez dwa parametry: prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia i skutki zdarzenia¹. Ryzyko występuje w każdym aspekcie życia człowieka. Społeczności jak też jednostki żyją na co dzień w stanie tolerowanego ryzyka zagrożeń, zatem „sytuacji normalnej”. Pojawienie się sytuacji problemowej (realnego stanu zagrożenia bezpieczeństwa) może prowadzić do powstania sytuacji kryzysowej (stanu alarmowego) a ostatecznie kryzysu bezpieczeństwa². Doświadczanie zdarzenia i jego negatywnych skutków mobilizuje podmiot do podjęcia przedsięwzięć celem deeskalacji i powrotu do sytuacji ponownej stabilizacji, co jest niezwykle trudne zwarzywszy na cechy samego kryzysu.

Jak podaje D. Loranty, cechami kryzysu są: 

• nieprzewidywalność i chaotyczność w pewnej fazie działań, 
• dużo sprzecznych informacji, 
• widzenie tunelowe jednego zagadnienia, 
• nieskoordynowanie działań i przypływu informacji,
• wysoki stopień ryzyka dla osób bezpośrednio zagrożonych³.

Współczesny świat generuje wiele zdarzeń naruszających przestrzeń życiową społeczeństw ukazując kruchość i niestabilność bezpieczeństwa. Kataklizmy, katastrofy, konflikty zbrojne, zamachy, akty terroru, skłaniają co najmniej do zastanowienia się nad własnym zachowaniem i postępowaniem w przypadku zetknięcia się z nimi. Większość ludzi w sytuacji zagrożenia i związanym z nią ryzykiem utraty dóbr największej wartości – życia, decyduje się na ucieczkę albo walkę. Psycholog L. Murray wskazał na nieco szerszy katalog zachowań ludzi wzbudzonych silnym poczuciem zagrożenia lub jego bezpośrednim oddziaływaniem, przedstawiając je w teorii czterech F: freezing zamieranie/zamrożenie, fleeing – ucieczka, fussing – zafiksowanie, fighting – walka⁴. Zamieranie i fiksacja mogą być interpretowane jako zachowania reaktywne czyli związane z zaburzeniami psychicznymi wywołanymi przez szczególnie trudne sytuacje⁵. Natomiast walka i ucieczka są przejawem zachowania proaktywnego⁶, przy czym sednem walki jest dążenie do ostatecznego rozstrzygnięcia konfrontacji podczas gdy sednem ucieczki jest wyłącznie uniknięcie. Ucieczka, jeśli tylko jest możliwa, jest najczęściej stosowaną w ramach samoratowania. Samoratowanie, to czynności ratownicze podejmowane przez osobę poszkodowaną, czyli udzielania pomocy samemu sobie w sytuacji zagrożenia, gdy pomoc z zewnątrz jeszcze nie przybyła lub nie przybędzie⁷. Niewątpliwie ewakuacja jest formą zorganizowanej ucieczki, próbą uniknięcia nadchodzącego niebezpieczeństwa zanim jeszcze osiągnie ono punkt krytyczny a więc taki, w którym podmiot zagrożony stanie się samodzielnie bezradnym. Okoliczność ta powoduje aktywność innych podmiotów do udzielenia pomocy – ratowania⁸. Wydaje się, że kluczowym elementem udzielenia pomocy jest czas ale bez wiedzy i umiejętności ratowania może okazać się czasem straconym.

Materiał przedstawiony pod akronimem „TEMPO” stanowi zbiór wybranych zagadnień pozwalających rozwinąć świadomość sytuacyjną. Podstawowym elementem w wytwarzaniu tego sposobu myślenia jest przede wszystkim przyznanie, że zagrożenia istnieją. Ignorowanie lub odmowa przyjęcia zagrożenia do wiadomości minimalizują szansę szybkiego rozpoznania pojawiającego się zagrożenia⁹. Drugim ważnym elementem tego sposobu myślenia jest zrozumienie potrzeby wzięcia odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo¹⁰. Tak więc informacje zawarte w założeniach „TEMPO” dotyczą: identyfikacji zdarzenia, użycia sprzętu i postępowania z nim, manualnych metod przemieszczania osób, wybranych protokołów działań, pozostałych aspektów w ramach przygotowania do samodzielnego lub zespołowego przeprowadzenia ewakuacji.

Prezentowane treści zostały opracowane z myślą o podmiotach wykonujących zadania administracyjno-ochronne na terenie placówek izolacyjnych np. więzieniach, szpitalach psychiatrycznych, zakładach poprawczych, a także realizujących np. doprowadzenie albo konwojowanie poza obręb tych placówek. Finalnie, każda osoba chcąc zwiększyć świadomość w zakresie bezpieczeństwa własnego i swoich bliskich może tu znaleźć wartościowe informacje.

(T) typ of incydent – rodzaj zdarzenia

W określeniu rodzaju zdarzenia w miejscu przebywania – pracy, służby, pomaga identyfikacja niżej wymienionych komponentów:

1. Przyczyna – czynnik ludzki, czynnik techniczny, czynnik naturalny – przyrodniczy, czynniki mieszane.
2. Miejsce – w ujęciu poziomu zurbanizowania (obszar niezurbanizowany: wsie, miasta, metropolie); w ujęciu relacji do obiektu (wewnątrz obiektu – wnętrza budynków i ich pomieszczeń; strefy pobliskie obiektom – w pobliżu np. zabudowań lub naturalnych struktur krajobrazu); przestrzeń otwarta – pozbawiona wszelkich obiektów; w ujęciu oddziaływania środkami walki (strefa objęta konfliktem zbrojnym – wojna, strefa dokonania zamachu terrorystycznego, strefa stosowania terroru kryminalnego, strefa wyłączona od zagrożeń o charakterze militarnym).
3. Czas – w ujęciu częstotliwości (zdarzenie pojedyncze – incydentalne albo sekwencyjne); w ujęciu przyrodniczym (pora roku determinująca zjawiska atmosferyczne, pora dnia i nocy); w ujęciu przebiegu (trwałości) zdarzenia oraz podjętej akcji przeciwdziałania zdarzeniu.
4. Populacja – w ujęciu sprawczości (sprawcy, poszkodowani, świadkowie, interweniujący, ratownicy); w ujęciu zachowania (nieagresywne, potencjalnie agresywne, agresywne); w ujęciu pozostałych wyróżników (liczby osób, wieku oraz ich sprawności psychofizycznej).
5. Skutki – pierwotne (następstwa bezpośrednie) oraz wtórne (następstwa pośrednie).

O skali zdarzenia warunkują wzajemne relacje jego komponentów (zob. Schemat 1). Wektorem z linią ciągłą oznaczono wzajemny pływ między populacją oraz pozostałymi zmiennymi (okolicznościami), wektorem z linią przerywaną oznaczono wzajemny wpływ między zmiennymi z pominięciem populacji.

Jak podaje R. Sowiński – lek. specjalista medycyny ratunkowej, chirurg, najbardziej rozpowszechniony i najprostszy podział skali wynika z określenia stosunku potrzeb sytuacyjnych do możliwości ratowniczych. 

• wypadek jednostkowy – jeden poszkodowany i jeden zespół pogotowia; 
• zdarzenie mnogie – więcej niż jeden poszkodowany, ale zapotrzebowanie na natychmiastowe działania medyczne nie przekracza możliwości obecnych na miejscu.
• zdarzenie masowe – więcej niż jeden poszkodowany, ale zapotrzebowanie na natychmiastowe działania medyczne przekracza możliwości obecnych na miejscu. 
• katastrofa – bardzo wielu poszkodowanych, a zapotrzebowanie na natychmiastowe działania medyczne wymusza stosowanie nadzwyczajnych procedur mających na celu zminimalizowanie liczby ofiar śmiertelnych, a nie ratowanie wszystkich; 
• katastrofa masowa – dysproporcja między potrzebami a możliwościami jest tak duża, że zawodzą wszelkie opracowane standardy postępowania¹¹.

Zdarzenia, z perspektywy relacji potencjalnego zagrożenia do potencjalnego poszkodowanego, wykazują się kinetycznością polegającą na: a) przemieszczaniu się osób/ osoby względem zagrażającego obiektu/zjawiska, występującego w stałym miejscu; b) przemieszczaniu się obiektu/zjawiska zagrażającego względem osób/osoby, pozostających w jednym miejscu; c) wzajemnym zbliżaniu się do siebie; d) wzajemnym oddalaniu się od siebie.

W przebiegu zdarzenia wyróżnia się następujące etapy:

1. Czas bezpośrednio przed rozpoczęciem zdarzenia;
2. Czas rozpoczęcia i eskalacji zdarzenia – sytuacja kryzysowa;
3. Czas osiągnięcia punku kulminacyjnego – kryzys;
4. Czas deeskalacji zdarzenia – sytuacja kryzysowa;
5. Czas likwidacji skutków zdarzenia – nowa sytuacja.

Ewakuacja może zostać przeprowadzona na etapie: przed wystąpieniem zdarzenia np. ewakuacja ludności z terenów zagrożonych nadciągającymi anomaliami pogodowymi; w trakcie wystąpienia zdarzenia np. pojawienie się pożaru w budynku; po ustaniu zdarzenia jako element likwidacji skutków np. ratowanie ludzi z rumowisk. Dokonując identyfikacji zagrożenia na etapach zapobiegania, przygotowania i reagowania, dokonuje się analizy i oceny własnych możliwości z uwzględnieniem zasobów sił i środków – sprzętu.

(E) equipment – sprzęt, wyposażenie

Podział sprzętu obejmuje grupę przedmiotów, środków i urządzeń pozostających w dyspozycji osoby zaangażowanej w zdarzenie np. jako podejmującej inicjatywę w zakresie ewakuacji. Podział został dokonany według kryterium: funkcji, dostępności, umiejętności użycia, przeznaczenia.

1. Funkcja:
   - chronno-obronna (osłony balistyczne – tarcze i hełmy, broń palna i niektóre środki przymusu bezpośredniego, pirotechniczne środki maskujące np. race dymne, maski przeciwgazowe, aparaty powietrzne),
   - medyczna (defibrylator AED, indywidualny pakiet medyczny, indywidualne środki ochrony), 
   - przeciwpożarowa (gaśnice, koce gaśnicze, hydranty, instalacje zraszaczowe),
   - przełamująca (naruszająca) – sprzęt breachingowy, umożliwiający pokonywanie przeszkód przez ich ominięcie (drabiny) lub zniszczenie (narzędzia ręczne – tarany, łomy itp., narzędzia hydrauliczne – tnące, rozpierające, wyważające, narzędzie egzotermiczne – przecinarka plazmowa), 
   - transportowa (ułatwiające przemieszczanie osób np. nosze składane lub płachtowe, lonże, inne środki transportu), 
   - łączności i komunikowania (telefon, radiotelefon, CB radio, sygnalizatory alarmowe), 
   - rejestracji i utrwalania obrazu lub dźwięku (kamery nasobne, telefony z funkcją nagrywania),
   - rozpoznania i wykrywania (urządzenia latające – drony wyposażone w optykę noktowizyjną i termowizję, kamery inspekcyjne), 
   - oświetlenia i sygnalizacji (indywidualne lub pozycyjne urządzenia oświetlające i sygnalizacyjne oraz pirotechniczne środki sygnałowe np. race).
2. Dostępność:
   - przydzielony na wyłączność (środki będące w indywidualnej dyspozycji),
   - zamocowany lub przechowywany w ustalonym i oznaczonym miejscu w tym środki będące stałym elementem zaprojektowanej przestrzeni.
3. Umiejętności użycia: 
   - specjalne – wymagające szkolenia specjalistycznego w użytkowaniu,
   - ogólne – najczęściej niewymagające przeszkolenia (stosowanie intuicyjne).
4. Przeznaczenie: 
   - dedykowane (środki projektowane, skonstruowane i produkowane do użycia w ściśle określonym celu), 
   - improwizowane (alternatywne środki dostępne w danej sytuacji, pozwalające na prowizoryczne, doraźne zastosowanie według funkcji).

Dla efektywnego stosowania wymienionych środków przyszły użytkownik powinien zostać zapoznany z zasobami sprzętowymi: poznać walory i wady sprzętu, uwzględniając przy tym jego rozmieszczenie parametry i zasady stosowania.

Nieustanne zagrożenie dla życia i zdrowia zarówno poszkodowanego, jak i osób udzielających mu pomocy, wpłynie na prowizoryczny, często improwizowany sposób ewakuacji, kiedy nie wszystkie zasady przenoszenia czy stabilizacji poszkodowanego zostaną zachowane. Sytuację taką traktować jednak należy jako stan wyższej konieczności, gdzie – w imię ratowania życia – narażone zostać mogą dobra o niższej wartości. W miarę możliwości należy zachować położenie rannego, wykluczyć bierne ruchy kręgosłupa i odchylenia jego odcinka szyjnego, przenoszenie poszkodowanego wiązać się może bowiem z ryzykiem pogłębienia urazu lub pogorszenia się stanu jego zdrowia¹².

W przypadku udzielania pomocy albo przemieszczania osoby potencjalnie niebezpiecznej – konwojowanego więźnia, agresywnego pacjenta przez osoby wyposażone w broń palną (funkcjonariuszy), muszą oni pamiętać o właściwym zabezpieczeniu broni palnej lub środków przymusu bezpośredniego, w które zostali wyposażeni.

W celu przemieszczenia osoby można wykorzystać wszelkie dostępne pod ręką przedmioty np. kule ortopedyczne (dla przenoszenia w pozycji siedzącej); ręcznik (oplatając przez klatkę piersiową i pod ramionami dla techniki przeciągnięcia po podłodze w pozycji półleżącej); koca (na którym ułożono osobę ewakuowaną dla techniki przeciągnięcia lub przeniesienia jej w pozycji leżącej).

Wszędzie tam gdzie występuje brak lub awaria sprzętu przeznaczonego do przemieszczania osób a przygotowanie i użycie prowizorycznych środków w tym celu jest niemożliwe, pozostają manualne metody przemieszczania.

(M) manual method – ręczna metoda przemieszczania osób

Ręczna metoda przemieszczania osób, choć nie należy do łatwych, to jest powszechnie stosowana zwłaszcza w trudnym otoczeniu, w którym z jakichś przyczyn nie można zastosować sprzętu. Metoda ta w zmiennym zakresie angażuje motorykę ciała osoby/osób wykonujących tę czynność. Przemieszczanie osób w trybie ewakuacji uwzględnia:

1. Przeprowadzanie, przeciąganie, przenoszenie.
2. Postawy wysokie, obniżone, niskie.
3. Użycie/brak użycia chwytów blokujących lub ograniczających ruchy np. za pomocą obchwytów tułowia przez ramiona lub dźwigni stosowanych na stawy kończyn.
4. Wykonanie indywidualne albo zespołowe.
5. Zachowanie lub pominięcie autoasekuracji bronią palną lub środkami przymusu bezpośredniego (dot. formacji uzbrojonych i podmiotów uprawnionych).

Stosowanie technik manualnych pozwala zwiększyć kontrolę nad przemieszczaną osobą. Zatem odpowiednio wykonane chwyty:

• zapobiegają negatywnym następstwom w przypadku wystąpienia nagłej niedyspozycji zdrowotnej ewakuowanej osoby np. upadkowi ze schodów w wyniku zasłabnięcia lub utracie przytomności; 
• umożliwiają szybkie przemieszczenie ze strefy niebezpiecznej; 
• uniemożliwiają lub utrudniają dokonanie czynów agresywnych albo autoagresywnych także podjęcie próby ucieczki; 
• uniemożliwiają zabór broni palnej konwojentowi (dot. osób przemieszczanych konwojowanych/doprowadzanych przez funkcjonariuszy).

Trudności i ograniczenia w stosowaniu technik manualnych wynikają z:

• zachowania osoby przemieszczanej np. nacechowane agresją lub oporem; niekorzystnych warunków fizycznych osoby przemieszczanej np. nadmierna masa ciała, krótkie kończyny, brak kończyny; 
• niepełnosprawność osoby przemieszczanej np. całkowita lub częściowa utrata zmysłu wzroku lub słuchu; 
• chorób uniemożliwiających poruszanie się, paraliżu, przykurczu albo urazów występujących u osoby przemieszczanej (dot. np. kręgosłupa – odcinka szyjnego, organów wewnętrznych, kończyn); 
• indywidualnego sprzętu medycznego używanego przez osobę przemieszczaną np. ortezy, protezy, kul ortopedycznych, wózka inwalidzkiego;
• specyfiki architektury na odcinkach po których odbywa się przemieszczanie osoby np. wąski korytarz, stroma klatka schodowa;

Dodatkowo w przypadku osób konwojowanych przez funkcjonariuszy:

• zastosowanych prewencyjnie środków przymusu bezpośredniego, głownie kajdanek: zakładanych na ręce, zakładanych na nogi, kajdanek zespolonych; 
• nieodpowiedniej liczby funkcjonariuszy w pieszym szyku ochronnym; 
• ułożenia kończyn ze względu na stosowanie kajdanek zakładanych na ręce trzymane z przodu lub z tyłu.

Zespół przenoszący poszkodowanego, ułożonego w pozycji horyzontalnej albo siedzącej, stromymi podejściami np. klatką schodową, podjazdami, musi wykonać tę czynność uwzględniając kierunek nachylenia podłoża. Oznacza to, że podczas podejścia albo zejścia schodami w najniższym punkcie muszą znajdować się nogi przenoszonego. W przypadku przemieszczania osoby agresywnej lub potencjalnie agresywnej ratownicy muszą unikać technik układania kończyn ewakuowanego wokół własnej szyi. W przeciwnym razie stworzy to agresywnemu warunki do obezwładnienia ratownika duszeniem. Ułożenie kończyn osoby wykazującej agresję albo opór musi być w pełni kontrolowane przez ewakuujących, zwłaszcza gdy są nimi funkcjonariusze wyposażeni w broń palną i środki przymusu bezpośredniego. Wybrane techniki przemieszczania osób agresywnych i potencjalnie agresywnych (opornych) zostały przedstawione w tabeli (patrz zał.).

(P) protocol – procedury, wytyczne, zalecenia

Złożoność zdarzeń, w jakiejś części ich nieprzewidywalność, skłania do prognoz, analiz, szacowania ryzyka a następnie przygotowania wytycznych w zakresie reagowania. Ujęte w mnogich schematach, algorytmach, instrukcjach itp., niekiedy zamiast pomagać, komplikują model postępowania. Z drugiej strony, racjonalne wypracowanie i wdrażanie ich pozwala kształtować w ludziach właściwe nawyki.

Zakres treści umieszczonych w tej części powinien stanowić zbiór profilowanych procedur, wytycznych oraz rekomendacji, wyselekcjonowanych w oparciu o realne zagrożenie i faktyczne potrzeby narażonego podmiotu. Protokół¹³ działań obejmuje między innymi: przygotowanie wariantów reagowania z uwzględnieniem dróg ewakuacyjnych; orientacyjny podział miejsca zdarzenia na strefy bezpieczeństwa – czerwoną, żółtą, zieloną; kolejność wykonywanych czynności przy udzieleniu pomocy; zasady opuszczania pomieszczeń i budynków lub pojazdów; zasady zabezpieczania miejsca zdarzenia lub wykonywanych w nim czynności. W każdym przypadku, w którym pojawia się brak określenia działań protokołem, należy podpierać się tzw. dobrą praktyką. Wynika to wprost z faktu, iż opracowania mogą mieć konstrukcję zbyt zawężoną lub nadto ogólną. Co do zasady, procedury reagowania będą dotyczyć przede wszystkim organizacji (obiektów, środków transportu, zakładów pracy, konkretnych imprez masowych itp.). Wówczas zaplanowanie szczegółowego działania na wypadek konkretnej kategorii zdarzenia jest możliwe i może mieć postać procedury. Biorąc pod uwagę wielowymiarowość zdarzenia przygotowywane procedury musiałyby uwzględniać różne warianty działania w ramach jednego modelu reagowania. Może okazać się też, że jest to niemożliwe lub niecelowe¹⁴. Zdarzenie kryzysowe jest bowiem dynamiczne i zbyt kategoryczne nakazy lub zakazy postępowania mogą okazać się nieadekwatne do faktycznych okoliczności zdarzenia¹⁵.

Przechodząc do zaleceń, wartymi zgłębienia są dwa przytoczone poniżej a oznaczone skrótami jako: 4U oraz 4K.

Pierwszy (4U), to rekomendowany sposób postępowania w przypadku wystąpienia ataku terrorystycznego, opracowany przez Centrum Prewencji Terrorystycznej Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego¹⁶.

1. Uważaj – zwracaj uwagę na otoczenie, monitoruj je i staraj się wychwycić podejrzane obiekty (osoby, przedmioty) i zjawiska (zachowania).
2. Uciekaj – jeżeli stanąłeś w obliczu zagrożenia a siły i środki, którymi dysponujesz są nieadekwatne do podjęcia walki.
3. Ukryj się – jeżeli siły i środki, którymi dysponujesz są nieadekwatne aby podjąć walkę i nie masz możliwości ucieczki z miejsca zagrożenia.
4. Udaremnij atak – jeżeli musisz lub możesz ze względu na okoliczność, użyj wszelkich sposobów i narzędzi.

Drugi (4K), to zasady określające funkcjonowanie w otoczeniu, w którym występuje podwyższone ryzyko¹⁷.

1. Koncentracja – na wykonywanych czynnościach z uwzględnieniem ustalonych priorytetów bezpieczeństwa własnego (zespołu) i/lub osób innych.
2. Komunikacja – w zakresie potrzeby udzielenia wsparcia i tworzenia bezpiecznej przestrzeni.
3. Kontrola – zwracanie uwagi na otoczenie i pojawiające się w nim nietypowe obiekty (osoby, przedmioty) lub zjawiska (zachowania). 
4. Kooperacja – w celu sprawnego i efektywnego zrealizowania zadania, uniknięcia przeciążeń a także wytworzeniu przewagi sił i środków.

Ciągłe pozostawanie w trybie wzmożonej koncentracji na własnym bezpieczeństwie jest niemożliwe a w sytuacji reagowania na zdarzenie powoduje dodatkowe obciążenie psychofizyczne. Wyznaczenie stref bezpieczeństwa¹⁸, a więc względnych odległości od epicentrum zagrożenia, pozwala ratownikom jak też interweniującym na stworzenie przestrzeni koniecznej do organizowania i prowadzenia czynności ewakuacyjnych.

W zakresie stref bezpieczeństwa wyróżnia się trzy podstawowe:

1. Strefa niebezpieczna – strefa bezpośredniego oddziaływania czynnika niszczącego, poszkodowany przebywając w jej obrębie jest najczęściej zdany sam na siebie do czasu zmniejszenia się aktywności czynnika i/lub przybycia ratowników. Permanentny brak odpowiednich warunków i możliwości zaopatrzenia poszkodowanego wymusza podjęcie próby samodzielnej ewakuacji, alternatywnie wsparcia innej osoby.
2. Strefa warunkowo bezpieczna – strefa pośredniego oddziaływania czynnika niszczącego, występujące zagro żenie jest mniejsze dzięki wykorzystaniu naturalnych lub sztucznych zasłon (w przypadku działań militarnych stosowana jest asekuracja bronią palną i prowadzenie ognia zaporowego). W tej strefie można dokonać wstępnej oceny urazów i zabezpieczenia medycznego np. tamowania krwotoków przed ewakuacją.
3. Strefa bezpieczna – strefa wolna od bezpośredniego i pośredniego oddziaływania czynnika niszczącego, miejsce udzielenia pierwszej pomocy¹⁹.

Duże zastosowanie w ratownictwie znalazły akronimy²⁰ określające poszczególne czynności, takie jak: START – system segregacji poszkodowanych, AVPU – skala oceny poszkodowanego, ABCD – ocena i monitorowanie czynności życiowych, MARCHE – skrócone badanie urazowe.

START: simple (prosta), Triage (selekcja), And (i), Rapid (szybka), Treatment (pomoc).
AVPU: Alert (przytomny), Voice (reaguje na głos), Pain (reaguje na ból), Unresponsive (nieprzytomny).
ABCD: Airways (udrożnij drogi oddechowych), Breathing (sprawdź oddech), Circulation (oceń krążenie), Defibrylation (w razie konieczności przystąp do defibrylacji).
MARCHE – Masive hemorrage (masywny krwotok), Airways (drożność dróg oddechowych), Respiration (oddech), Circulation (krążenie), Head/hyphotermia (głowa/ hipotermia), everything else (wszystko inne).

Kolejność i tempo wykonywanych czynności jest bardzo ważna jednak presja czasu i stres który towarzyszy ratownikowi nie pomaga. Dlatego ze wsparciem przychodzą technologie i programowane urządzenia takie jak np. automatyczny defibrylatora zewnętrznego (AED). Rozwój technologii w kierunku projektowania tego rodzaju urządzeń kompaktowych zawsze będzie kierunkiem właściwym.

(O) other aspects – pozostałe aspekty

Ostatni segment zawiera informacje uzupełniające, niezbędne dla kompleksowego dostrojenia podmiotów według ich potrzeb. Tak więc będą one dotyczyć aspektów:

1. Psychologicznych – dot. wsparcia psychologicznego w procesie udzielania pierwszej pomocy oraz udzielania wsparcia w czasie kryzysu a także form radzenia sobie z następstwami przeżytego zagrożenia.
2. Bezpieczeństwa i higieny pracy – dot. charakterystyki ryzyka występującego w miejscu pracy lub służby ratownika, charakterystyki niebezpieczeństw wynikających ze skutków pierwotnych i wtórnych; organizacja pierwszej pomocy z uwzględnieniem stopnia zagrożenia zdrowia i życia osoby ratowanej i osoby ratującej; zasady stosowania środków ochrony indywidualnej z uwzględnieniem stopnia ryzyka zagrożenia epidemiologicznego (maseczki, kombinezony, przyłbice, rękawiczki)²¹.
3. Prawnych – dot. odpowiedzialności osób i instytucji w celu likwidacji poniesionych szkód. Zasad udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w oparciu o obowiązujące regulacje prawne i wytyczne.
4. Ochrony przeciwpożarowej – dot. reagowania na sytuacje spowodowane rozprzestrzeniającym się pożarem w budynku wielokondygnacyjnym i pomieszczeniach albo w pojeździe w szczególności: zasad przemieszczania się; czynności gaśniczych.
5. Ratowniczych – dot. udzielania pomocy w stanach bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia osoby w specyficznym środowisku np. w czasie przemieszczania pojazdem; udzielania pomocy w przypadku: niedomagania ze względu na stan zdrowia (istniejące procesy chorobowe) niedomagania powstałego w przebiegu zdarzeń incydentalnych (zadławienie) albo niedomagania wywołane działaniem czynników zewnętrznych (urazy doznane w wyniku uderzenia/upadku, użycia ostrzy, postrzału, działania czynnika termicznego); ułożenie poszkodowanego w odpowiedniej pozycji do stanu zdrowia poszkodowanego²². Zasady stosowania środków przeznaczonych do ratowania życia (AED, worek samorozprężalny typu Ambu, opatrunki hemostatyczne, stazy taktyczne, opatrunki wentylowe, koc termoizolacyjny, szyny stabilizujące kończyny oraz podstawowych środków opatrunkowych).
6. Organizacji działań ratowniczych prowadzonych w warunkach zagrożeń niemilitarnych albo w warunkach zagrożeń militarnych (według TCCC/TC3), dot. samopomocy (ang. self aid), pomocy koleżeńskiej (ang. buddy aid); segregacji wg. systemu START/ triage i odwróconego triage.
7. Organizacji szkolenia – dot. doboru narzędzi (sprzętu do pozoracji, wyposażenia do odwzorowania warunków realnych) i metod dla efektywnego przekazania wiedzy i umiejętności (teorii i praktyki); weryfikacji celem wprowadzenia w programie szkolenia.

Poruszona w opracowaniu materia w zakresie przygotowania i reagowania ze szczególnym zgłębieniem czynności ewakuacyjnych nie należy do łatwych choćby z tego powodu, że zagrożenia nie są jednolite lecz cechują się złożonością procesu powstawania i przebiegu. Zagadnienie dotyczące czynności ratowania – ewakuacji, jest istotne ze względu na współczesne zagrożenia pojawiające się lokalnie i globalnie. Bowiem to co do niedawna wydawało się niemożliwe, odległe już niebawem może stać się częścią naszej rzeczywistości.

Literatura
1. Czerwiński M., Makowiec P., Podstawy ratownictwa taktycznego, wyd. Difin SA, Warszawa 2014
2. Grocki R., Zarządzanie kryzysowe. Dobre praktyki., Difin SA, Warszawa 2020
3. Kwiatkowski S., Zarządzanie bezpieczeństwem w sytuacjach kryzysowych. Szkice socjotechniczne o mądrości przed szkodą., Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Pułtusk 2011
4. Liedel K., Piasecka P., Bezpieczeństwo w czasach terroryzmu. Jak przeżyć zamach terrorystyczny., Difin SA, Warszawa 2018
5. Loranty D., Kurs zarządzania w sytuacjach kryzysowych według koncepcji obowiązującej w FBI, Policja – kwartalnik kadry kierowniczej Policji 3/2003
6. Murray L., Psychologia wojny. Strach i odwaga na polu bitwy., Wydawnictwo RM, Warszawa 2014
7. Podlasin A., Taktyczne ratownictwo medyczne, PZWL, Warszawa 2017
8. Skrabacz A., Ratownictwo w III RP. Ogólna charakterystyka., Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2004
9. Stelmach S., Reagowanie na zamachy. Dobre praktyki i rekomendacje., Difin Sp z o.o., Warszawa 2021
10. Zubrzycki W., Jastrzębski P. Ulbrych K., Achmerczyk G., Bonus-Dzięgo A., Pierwsza pomoc w działaniach specjalnych policji., WSPol, Szczytno 2011

mjr Tomasz Nawrocki

fShare

Tweet