Bezzwłoczna detekcja zagrożenia pożarowego stanowi podstawowy element poprawnego funkcjonowania systemu sygnalizacji pożarowej oraz zapewnienia bezpieczeństwa użytkowników obiektu budowlanego. Obecnie dostępne sposoby detekcji pozwalają na zastosowanie szerokiego zakresu metod wykrywania w oparciu o różnego rodzaju czujki pożarowe stanowiące elementy liniowe systemów sygnalizacji pożarowej. Z uwagi na ilość dostępnych rozwiązań w zależności od zastosowanej czujki wykrywana może być inna właściwość fizyczna lub chemiczna w dedykowanych przedziałach czasu.
Mając na uwadze powyższe, odpowiednie dobranie elementów detekcyjnych stanowi podstawę do szybkiego wykrycia pożaru oraz umożliwia wdrożenie odpowiednich działań i procedur zmierzających do minimalizacji zagrożenia oraz ewakuacji ludzi. Oczywistym jest także, że zastosowane elementy detekcyjne powinny uwzględniać warunki środowiskowe chronionego obszaru tak, aby czujka była w stanie w jak najwcześniejszym etapie pożaru wykryć zjawiska, które będą powstawać w początkowej fazie zdarzenia. Niemniej z uwagi na specyfikę chronionych przestrzeni niektóre standardowe czujki mogą okazać się nieodpowiednie do zagwarantowania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa, w związku z czym mamy także do dyspozycji szereg czujek specjalnych, które umożliwiają lub ułatwiają detekcję. Jednymi z takich urządzeń są zasysające czujki dymu, które stanowią wsparcie w sytuacji gdy dym generowany przez pożar ma utrudnioną lub zablokowaną drogę do czujki, lub w przypadku gdy konserwacja zwykłych rozwiązań jest utrudniona. W niniejszym materiale przybliżona zostanie zasada działania, konstrukcja oraz zastosowanie tych urządzeń.
Ogólna zasada działania czujek zasysających jest stosunkowo prosta i sprowadza się do wykorzystania czujki dymu wraz z systemem zasysającym (wentylatorem), orurowaniem oraz w razie konieczności dodatkowym filtrem. Poprzez zastosowanie stałego sytemu rurociągów bezustannie pobierana jest próbka powietrza z chronionego obszaru, która poprzez wykorzystanie ciągu powietrza generowanego przez wentylator, jest transferowana do czujki dymu umieszczonej w zamkniętej obudowie. W zależności od zaprogramowanego poziomu czułości czujki, zasysająca czujka dymu wyzwoli sygnał alarmowy po osiągnięciu zadanych stanów progowych. Wygenerowany sygnał zostaje następnie przekazany do centrali sygnalizacji pożarowej, której zadaniem będzie zainicjowanie odpowiednich zdarzeń zgodnie z zaplanowanymi scenariuszami pożarowymi.
Zaczynając od kwestii formalnych, na rynku dostępna jest norma zharmonizowana EN 54-20:2006+AC:2008 Systemy sygnalizacji pożarowej – Czujki dymu zasysające, która stanowi dokument określający wymagania jakie muszą spełniać zasysające czujki dymu stosowane w systemach sygnalizacji pożarowej. Niniejsza norma określa podstawowe właściwości, które musi spełnić wyrób w skład którego oprócz wymagań dotyczących trwałości na oddziaływanie warunków środowiskowych wchodzą również wymagania dotyczące między innymi czułości zadziałania, opóźnienia reakcji, właściwości w warunkach pożaru oraz niezawodności eksploatacyjnej. Z punktu widzenia funkcjonalności czujek, kluczowym parametrem jest ich czułość pożarowa, która pozwala na określenie adekwatności ich zastosowania w danym obiekcie oraz w odniesieniu do występującego zagrożenia pożarowego. Zgodnie z normą zasysające czujki dymu zostały sklasyfikowane w ramach trzech klas tj.: klasa A czujki o bardzo wysokiej czułości, klasa B o podwyższonej czułości oraz klasa C o normalnej czułości.
Poza dobraniem odpowiedniej czułości czujki istotny jest także sposób instalacji układu zasysającego na obiekcie. Obecnie stosowane są konfiguracje w postaci pojedynczego rurociągu, gdzie instalacja polega na pokryciu całego obszaru chronionego tylko jednym rurociągiem podłączonym bezpośrednio do detektora oraz konfiguracje z wieloma rurociągami, które składają się z kliku wydzielonych lub rozgałęzionych rurociągów. Dodatkowo rozróżnić można kierunek instalacji, gdzie rozmieszczenie rurociągu realizowane jest poziomo lub pionowo w stosunku do podłoża np. na ścianach, sufitach lub pionowych / poziomych elementach konstrukcji regałów magazynowych. Podczas rozmieszczania systemu rurociągów istotne jest także odpowiednie rozstawienie otworów zasysających. Jednakże odstępy pomiędzy tymi otworami są determinowane bazując na rodzaju zastosowanego systemu oraz rodzaju chronionego obiektu.
Jak już zostało wspomniane na wstępie, zasysające czujki dymu stosowane są w sytuacji, gdy z uwagi na warunki środowiskowe wykorzystanie standardowych rozwiązań detekcyjnych może okazać się nieodpowiednie lub gdy przez trudny dostęp do czujek punktowych konserwacja urządzeń byłaby znacznie utrudniona lub niemożliwa. Wyróżnić możemy kilka preferowanych obszarów zastosowania przedmiotowych czujek:
- Pomieszczenia IT – dzięki wysokiej czułości występujące zagrożenia mogą być wykrywane już na bardzo wczesnym etapie ich wystąpienia,
- Kościoły – dzięki zastosowanej konstrukcji istnieje możliwość „schowania” orurowania, co pozwala stworzyć mniej rzucający się w oczy system detekcji, który nie zaburza występujących zdobień lub innych elementów wystroju i wykończenia, objętych np. ochroną konserwatora zabytków,
- Obszary z ograniczeniem dostępu do instalacji po jej zainstalowaniu – np. instalacje wysokiego napięcia, więzienia, sale operacyjne, magazyny wysokiego składowania,
- Chłodnie – obszar w którym praca normalnych urządzeń elektrycznych jest niemożliwa. Przydaje się tutaj możliwość zamontowania czujki detekcyjnej poza strefą chłodzenia, należy jednak pamiętać aby przy takim zastosowaniu wykorzystać dodatkowo odpowiednie narzędzie chroniące przed wodą powstałą w wyniku skraplania.
W związku z powyższym, zasysające czujki dymu dają projektantom więcej możliwości ochrony pomieszczeń lub urządzeń w sytuacjach, gdy zwykłe czujki dymu są nieprzydatne lub problematyczne w zastosowaniu. Dodatkowo, czujki te mogą być nieodzownym rozwiązaniem pod kątem ułatwienia konserwacji systemu detekcji, gdzie przy zastosowaniu zwykłych czujek punktowych dostęp do każdej czujki byłby utrudniony, przez co okresowe konserwacje znacznie wydłużone i uciążliwe. Jednakże, jak z każdym rozwiązaniem w celu jego poprawnego stosowania, należy posiadać odpowiedni poziom wiedzy, aby w prawidłowy sposób zaprojektować działający system zasysający. Należy także zdać sobie sprawę, że zastosowanie zabezpieczenia w postaci czujek zasysających posiada ograniczenia powierzchniowe wynikające z ryzyka braku ochrony dużej powierzchni w sytuacji awarii systemu. Niemniej, pomimo powyższych aspektów, systemy zasysające są bardzo przydatnymi rozwiązaniami do zastosowania w wielu obszarach, co przekłada się na ich stałą popularność wśród projektantów systemów sygnalizacji pożarowej.
mgr inż. Michał Pietrzak
mgr Marcin Twardowski
