Zakłady Karne i Areszty Śledcze określane jako „jednostki organizacyjne”¹ to bardzo wyjątkowe i specyficzne miejsca. Wynika to nie tylko z faktu utrudnionego wejścia na ich teren (nie każdy kto ma chęć może wejść na ich teren) gdyż „pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie”² ale także widocznej architektury (wysokie mury³).

Wejście na jej teren jest ściśle określone w obowiązujących przepisach mianowicie np. „Rzecznik Praw Obywatelskich lub osoba przez niego upoważniona ma prawo wstępu w każdym czasie, bez ograniczeń, do zakładów karnych, aresztów śledczych innych miejsc, w których przebywają osoby pozbawione wolności oraz poruszania się po ich terenie”⁴, a uprawnieniem Dyrektora tejże jednostki pozostało określenie czasu wejścia osób w związku z realizacją widzeń dla osadzonych „osoba uprawniona do widzenia z osadzonym wchodzi do jednostki organizacyjnej w ustalonych dniach i godzinach odbywania widzeń”⁵ .

Oprócz zasad wstępu Ustawodawca określił też prawa funkcjonariuszy w tym zakresie mianowicie - funkcjonariusze pełniący służbę w rejonie bramy głównej mają prawo do „legitymowania osób ubiegających się o wstęp oraz opuszczających teren jednostki organizacyjnej Służby Więziennej”⁶. Dostrzeżemy zatem, iż wyjątkowość jednostek organizacyjnych to nie tylko struktura wizualna - budowlana, ale także cytowane wyżej ustawowe uprawnienia pracujących funkcjonariuszy.

Zakres zadań funkcjonariuszy SW jest naprawdę duży i obejmuje on nie tylko te związane z szeroko pojętą resocjalizacją - prowadzenie oddziaływań penitencjarnych i resocjalizacyjnych wobec osób skazanych na karę pozbawienia wolności⁷ ale również zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego⁸, zapewnienie w zakładach karnych i aresztach śledczych porządku i bezpieczeństwa⁹ oraz przeciwdziałanie narkomanii¹⁰.

Co warte wskazania funkcjonariusze realizują swoje zadania nie tylko wobec osób osadzonych w jednostkach ale także względem innych niż pozbawione wolności (także ich bagaży) wchodzących na jej teren np. w związku z realizacją widzeń dla osadzonych jak również pojazdów wjeżdżających i wyjeżdżających z terenu jednostki. Patrząc zatem całościowo na Zakłady Karne i Areszty Śledcze możemy powiedzieć, iż działania funkcjonariuszy i pracowników obejmują taki stan ich bytności aby na ich terenie nie doszło do zdarzenia nadzwyczajnego¹¹, czyli takiej sytuacji, która godziłaby w porządek i bezpieczeństwo.

Aby przeciwdziałać powstaniu sytuacji niebezpiecznych jak również wypełniać nałożone na Służbę Więzienną ustawowe obowiązki i zadania należy oprócz obowiązków i praw jakie posiadają funkcjonariusze sprawić, żeby dysponowali oni właściwym zapleczem technicznym tj. urządzeniami poprawiającymi nie tylko jakość ich pracy ale w głównej mierze jej efektywność.

Aby lepiej zobrazować i przedstawić posiadany i wykorzystywany sprzęt (urządzenia) przez funkcjonariuszy należy podzielić go na wskazane poniżej grupy¹²:

• po pierwsze to miejsca ich pełnienia służby;
• po drugie sprzęt przypisany do stanowiska;
• po trzecie to osobiste wyposażenie funkcjonariusza;
• po czwarte to te elementy obejmujące swym zakresem całą jednostkę organizacyjną.

Miejsce pełnienia służby:

Brama główna/biuro przepustek

Wejście do jednostki penitencjarnej jest miejscem istotnym z punktu widzenia bezpieczeństwa. To tutaj odbywa się cały ruch osobowy i towarowy. Dlatego funkcjonariuszy pełniących służbę w rejonie wejścia do jednostki (stanowisko bramowego, dyżurnego biura przepustek) trzeba wyposażyć w:

• urządzenia służące do identyfikacji legalności dokumentów tożsamości¹³; Nie bez znaczenia pozostaje przeszkolenie tychże funkcjonariuszy z zakresu sprawdzenia i poprawnej diagnozy czy dokument tożsamości jest autentyczny.
• urządzenia umożliwiające wykrycie osoby w pojazdach¹⁴;
• bramowe i ręczne wykrywacze metalu i ceramiki¹⁵;
• ręczne detektory - wykrywacze narkotyków¹⁶;
• lustra inspekcyjne, obejmujące swym zakresem zarówno dach auta, jak i jego podwozie;
• urządzenie do bezpiecznego rozładowania i załadowania;
• bezobsługowy depozytor broni¹⁷;
• skaner rentgenowski (RTG)¹⁸.

Oddział mieszkalny

• urządzenie typu „ambu”¹⁹;
• automated external defibrillator (AED)²⁰;
• gaśnica wodno - mgłowa²¹
• kamera inspekcyjna, która ułatwi dokonywanie kontroli cel i pomieszczeń - również w innych miejscach nie tylko oddział mieszkalny ale także np. kuchnia, magazyn mundurowy, warsztat remontowy;
• ręczne wykrywacze metalu i ceramiki ²²;
• ręczne detektory - wykrywacze narkotyków²³;
• lustra inspekcyjne;
• skaner rentgenowski (RTG)²⁴.

Wartownia

• minimum 100 sztuk kajdanek jednorazowych, które można wykorzystać w trakcie transportu czy też ewakuacji osadzonych z terenu jednostki organizacyjnej²⁵;
• automated external defibrillator (AED);
• urządzenia do bezpiecznego rozładowania i załadowania broni;
• myjka do ultradźwiękowego czyszczenia uzbrojenia.

Wyposażenie osobiste funkcjonariusza:

Co do zasady wskazanym jest aby wszyscy funkcjonariusze działu ochrony²⁶ byli wyposażeni w środki przymusu bezpośredniego i jest to obligatoryjne (bez względu na zajmowane stanowisko):

• ZK typu zamkniętego/areszt śledczy - kajdanki, pałka służbowa, ręczny miotacz substancji obezwładniających (RMP), nóż bezpieczny, rękawice nożoodporne, rękawiczki jednorazowe, opatrunek hydrożelowy, zarękawki²⁷, sygnalizator alarmowy.
• ZK typu półotwartego - kajdanki, ręczny miotacz substancji obezwładniających (RMP), nóż bezpieczny, rękawice nożoodporne, rękawiczki jednorazowe, opatrunek hydrożelowy, zarękawki, sygnalizator alarmowy;
• ZK typu otwartego - kajdanki, nóż bezpieczny, rękawice nożoodporne, rękawiczki jednorazowe, opatrunek hydrożelowy, zarękawki, sygnalizator alarmowy;
• kamery nasobne²⁸.

Elementy obejmujące swym zakresem całą jednostkę organizacyjną:

• urządzenia służące do zagłuszania sygnału telefonii komórkowej lub system wykrywania sygnału telefonii komórkowej;
• system antydronowy;
• psy służbowe specjalne;²⁹
• psy służbowe patrolowo - obronne³⁰.

Wyposażenie funkcjonariuszy należy uzupełnić także o tłumacze języka migowego oraz w tłumacze języków obcych. Ich posiadanie i użytkowanie znacząco poprawi skuteczność działań związanych z bezpieczeństwem - stosowanie środków przymusu bezpośredniego oraz w codziennej komunikacji z osadzonym obcokrajowcem oraz osobą głuchoniemą. Posiadanie wskazanych urządzeń znacząco wpłynie na poprawę warunków pracy funkcjonariuszy, przestrzeganie praw człowieka oraz zniwelowanie sytuacji, które mogą nosić znamiona zdarzenia nadzwyczajnego.

Przedstawione wyposażenie, sprzęt który mógłby być wykorzystywany w trakcie realizacji zadań służbowych w jednostkach organizacyjnych SW nie tylko przyczyni się do poprawy warunków służby samych funkcjonariuszy, ale również wpłynie na zwiększenie bezpieczeństwa jednostek penitencjarnych.

mjr dr Paweł Łuszcz
specjalista ds. ochrony w OISW w Krakowie

1 art. 8 pkt 1 ppkt 3 Ustawy o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (Dz.U. 2022 r.poz. 655).
2 art. 41 pkt 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.1997 nr 78 poz. 483).
3 „[...] wysokość ogrodzenia, wraz ze zwieńczeniem, winna wynosić 5–6 m, od poziomu terenu”. Wytyczne nr 2 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 4 czerwca 2013 r. w sprawie wymagań dla zabezpieczeń techniczno-ochronnych w jednostkach organizacyjnych służby więziennej, §2 pkt 2 ppkt2 lit. b.
4 art. 8b §1 Ustawa Kodeks Karny Wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. 2022 r. poz. 22, 655).
5 §111 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2016 r. (poz. 1804).
6 art. 18 pkt 1 ppkt 2 Ustawy o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (Dz. U. 2022 r.poz. 655).
7 art. 2 pkt 2 ust 1 Ustawy o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (Dz. U. 2022 r.poz. 655).
8 art. 2 pkt 2 ust 2 Ustawy o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (Dz. U. 2022 r.poz. 655).
9 art. 2 pkt 2 ust 6 Ustawy o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (Dz. U. 2022 r. poz. 655).
10 Art. 5 pkt 2 ust 6 Ustawy o przeciwdziałania narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. 2022 r. poz. 763,764).
11 Pkt 11 załącznika z dnia 3 stycznia 2018 r. nr 1 do zarządzenia nr 1/2018 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie służby dyżurnej w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej, zdarzeń mogących wystąpić w Służbie Więziennej oraz sposobu ich wyjaśniania i dokumentowania.
12 Autor jest świadomy złożoności przedstawionej tematyki i problematyki, dlatego nie rości sobie praw do posiadania jedynej racji, a wypracowany model wyposażenia i sprzętu w trakcie realizacji zadań służbowych przedstawia jako propozycję do rozważań. Szerzej P. Łuszcz, Koncepcja Bezpieczeństwa Jednostki Penitencjarnej, Warszawa 2021 r.
13 Sprzęt ten pozwoli na dokonanie technicznej analizy autentyczności dokumentu osób wchodzących do jednostki, jak również przyjmowanych do odbycia kary również TA. Wskazane urządzenie powinno również być wykorzystywane przez funkcjonariuszy i pracowników ewidencji zajmującymi się przyjęciami osadzonych do jednostki.
14 To urządzenia potocznie nazywane - wykrywanie życia w pojazdach. Ich działanie polega na wychwyceniu i analizie czy w kontrolowanym pojeździe jest wyczuwalne bicie serca, tętno, puls.
15 W obecnym czasie posiadany sprzęt wykrywa tylko elementy metalowe. Analizując zagrożenia, które wystąpiły na terenie krajów europejskich zasadnym jest, aby te urządzenia również posiadały funkcje wykrycia elementów ceramicznych, np. noży wykonanych z tego materiału.
16 W potocznym języku funkcjonariuszy nazywane - elektronicznymi nosami. Urządzenie to działa na zasadzie swobodnego zasysania powietrza z badanego elementu i dokonania jego analizy pod kątem zawierania materiału narkotycznego. Przeprowadzone badanie osób powinno obejmować w pierwszej kolejności okolice dłoni, paska do spodni, stóp/obuwia.
17 Urządzenie to wpłynie na poprawę pracy i bezpieczeństwo funkcjonariusza pełniącego służbę w rejonie bramy głównej. Osoba wchodząca na teren jednostki zobowiązana do zdeponowania broni wszystkie czynności z tym związane wykonuje sama (dlatego tak ważnym jest umieszczenie w tym rejonie urządzenia do bezpiecznego rozładowywania broni,), bez konieczności angażowania funkcjonariusza.
18 Stacjonarne urządzenie, ważnym pozostaje aby przekazywany obraz posiadał funkcje maskowania stref intymnych.
19 Jest to urządzenie stosowane do prowadzenia wentylacji oddechowej u pacjentów wymagających zastąpienia lub wspomagania tej funkcji. Umiejscowione w każdej dyżurce oddziałowego.
20 Jedno urządzenie w każdym pawilonie mieszkalnym dla osadzonych.
21 Oprócz posiadanego sprzętu ppoż. Obecnie zasadnym jest aby w oddziałach mieszkalnych znajdowała się co najmniej jedna gaśnica– służąca do gaszenia odzieży na człowieku.
22 W obecnym czasie posiadany sprzęt wykrywa tylko elementy metalowe. Analizując zagrożenia, które wystąpiły na terenie krajów europejskich zasadnym jest, aby te urządzenia również posiadały funkcje wykrycia elementów ceramicznych, np. noży wykonanych z tego materiału.
23 W potocznym języku funkcjonariuszy nazywane - elektronicznymi nosami. Urządzenie to działa na zasadzie swobodnego zasysania powietrza z badanego elementu i dokonania jego analizy pod kątem zawierania materiału narkotycznego. Przeprowadzone badanie osób powinno obejmować w pierwszej kolejności okolice dłoni, paska do spodni, stóp/obuwia.
24 To ręczne urządzenie mogące być wykorystywane zarówno względem osób oraz bagaży i posiadanych rzeczy.
25 Ich liczba może być zwiększona w zależności od pojemności normatywnej jednostki organizacyjnej.
26 Funkcjonariusze innych działów są wyposażani w sprzęt w sytuacji bezpośredniego kontaktu z osadzonymi, np. dział kwatermistrzowski - szef kuchni. Kobiety, które pełnią służbę/ pracę w innych komórkach niż dział ochrony w trakcie bezpośredniego kontaktu z osadzonymi posiadają na wyposażeniu indywidualny sygnalizator alarmowy.
27 Jest to element odzieży wykorzystywany w okresie letnim, kiedy funkcjonariusze pełnią służbę w umundurowaniu z którym rękawem - ten element pozwala zabezpieczyć przedramiona w sytuacji zagrożenia, stosowania śpb.
28 Ten rodzaj wyposażenia posiada tylko dowódca zmiany i jego zastępca. Urządzenie uruchamiane tylko w sytuacji zagrożenia.
29 §10 pkt 1 Zarządzenia nr 89/20221 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 29 grudnia 2021 r. w sprawie określenia kryteriów zdrowotnych i użytkowych doboru, w tym cech przydatności, psów w Służbie Więziennej oraz sposobów ich użytkowania. Psy wyszkolone na specjalistycznych kursach do odnajdywania substancji narkotycznych.
30 §10 pkt 2 Zarządzenia nr 89/20221 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 29 grudnia 2021 r. w sprawie określenia kryteriów zdrowotnych i użytkowych doboru, w tym cech przydatności, psów w Służbie Więziennej oraz sposobów ich użytkowania, art. 19 pkt 4 Ustawy o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (Dz. U. 2022 r. poz. 655). Psy te mogą również pełnić służbę w specjalnych sektorach zabezpieczając jednostkę organizacyjną przed ucieczką osadzonego.

fShare

Tweet