Zabezpieczenie przeciwpożarowe to jedno z najważniejszych zabezpieczeń budynku mające bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo jego użytkowników. Odpowiednio zaprojektowana instalacja zasilająca urządzenia przeciwpożarowe zapewnia ich właściwe funkcjonowanie zarówno w stanie gotowości, jak i w czasie pożaru.

Wymagania dotyczące zasilaczy urządzeń przeciwpożarowych określono w odpowiednich normach i rozporządzeniach. Podstawową normą określającą parametry i funkcje zasilaczy do urządzeń przeciwpożarowych jest norma PN-EN 54-4, którą można nabyć w następujących wersjach:

• PN-EN 54-4:2001/A2:2007 – wersja polska. W niniejszym załączniku: – dodano wymagania na zasilacze stanowiące integralną część innych urządzeń sygnalizacji pożarowej – uaktualniono i dodano nowe wymagania dotyczące odporności EMC – dokonano szeregu różnych zmian w celu poprawienia błędów i lepszego odzwierciedlenia bieżącej praktyki;
• PN-EN 54-4:2001/A1:2004 – wersja polska. W tej zmianie do normy dotyczącej zasilaczy stosowanych w systemach sygnalizacji pożarowej określono powiązanie normy z dyrektywą 89/106/EEC Wyroby budowlane;
• PN-EN 54-4:2001 – wersja polska. W normie określono wymagania i badania urządzeń zasilających, będących częścią systemów sygnalizacji pożarowej. W szczególności podano zasady współpracy zasilaczy z rezerwowym źródłem zasilania (baterią akumulatorów) oraz wymagania w zakresie badań środowiskowych i kompatybilności elektromagnetycznej.

Kolejną normą stanowiąca o zasilaczach do urządzeń p.poż jest norma PN-EN 12101-10:2007 – wersja polska „Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Część 10: Zasilacze”, która w swoim zakresie określa wymagania i podaje metody badań dla podstawowego i dodatkowego elektrycznego i pneumatycznego wyposażenia zasilającego energią, przeznaczonego do stosowania w systemach do kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła w budynkach. Podaje także wymagania dotyczące oceny zgodności tego wyposażenia.
Poza normami nie mniej ważne są certyfikaty CNBOP-PIB (Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy Instytut Badawczy). Jednostka Certyfikująca CNBOP-PIB prowadzi procesy dopuszczenia wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego, ochronie zdrowia, życia oraz mienia, wprowadzane do użytkowania w jednostkach ochrony przeciwpożarowej oraz wykorzystywane przez te jednostki do alarmowania o pożarze lub innym zagrożeniu oraz do prowadzenia działań ratowniczych, a także wyrobów stanowiących podręczny sprzęt gaśniczy.

Wykaz wyrobów podlegających procesowi dopuszczenia zawarto na stronie Instytutu pod linkiem: https://www.cnbop.pl/uslugi/jednostka-certyfikujaca/wykazy/wykaz-p-d.pdf. 

Warto zwrócić uwagę, że w punkcie 81 wykazu zawarto zasilacze urządzeń przeciwpożarowych, które badane są wg standardu CNBOP-PIB 0007:2016 (wydanie 3) „Zasilacze do urządzeń przeciwpożarowych). Standard ten w swoim zakresie obejmuje „aktualne informacje dotyczące stanu prawnego i normalizacyjnego oceny zgodności wyrobów budowlanych służących do ochrony przeciwpożarowej, takich jak zasilacze do urządzeń przeciwpożarowych mające istotne znaczenie zarówno dla projektantów, instalatorów i konserwatorów, jak również funkcjonariuszy pionów kontrolno-rozpoznawczych Państwowej Straży Pożarnej, organów nadzoru budowlanego oraz inwestorów czy deweloperów. Specjalista wzbogacony wiedzą zawartą w niniejszej publikacji będzie świadom tego, jakie wymagania powinien spełniać wyrób oraz jakie dokumenty i oznakowanie na wyrobie potwierdzają spełnienie określonych wymagań. Zdobyta w ten sposób wiedza umożliwi wybór wyrobu, który spełnia aktualne wymagania, jest bezpieczny oraz w pełni funkcjonalny. Standard identyfikuje wymagane dokumenty dla zasilaczy, jak również istotne wymagania czy funkcjonalności, jakie powinny posiadać certyfikowane i dopuszczone zasilacze”. Oczywiście powyżej wspomniany standard „opiera się” na wspomnianych normach i dzieli zasilacze na:

• Zasilacze stosowane w systemach sygnalizacji pożarowej; Zasilacze stosowane w dźwiękowych systemach ostrzegawczych;
• Zasilacze stosowane w systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła;
• Zasilacze stosowane w systemach sterowania oddzieleniami przeciwpożarowymi.

Wszystkie z wyżej wymienionych zasilaczy mogą dostarczać energię z podstawowego źródła zasilania, którym jest sieć elektroenergetyczna a w przypadku jej zaniku – ze źródeł rezerwowych takich jak bateria akumulatorów.
Norma PN-EN 54-4 precyzuje szereg wymagań jakie powinny spełniać zasilacze znajdujące zastosowanie w systemach ochrony przeciwpożarowej. Pod względem stopnia ochrony IP norma określa, że zasilacze systemów przeciwpożarowych powinny posiadać obudowy o minimalnym stopniu IP na poziomie IP30. Nieco inaczej podział ten przedstawia się dla zasilaczy systemów kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła, który zawarto w normie EN 12101-10:2005+AC:2007. Tutaj klasyfikacja zasilaczy przedstawia się jak w tabeli 1.
Kolejne wymogi wspomnianych powyżej norm dotyczą znakowania zasilaczy. W przypadku normy PN-EN 54-4 od cechowania zasilaczy wymaga się aby zawierały:

• numer normy europejskiej tj. EN 54-4;
• nazwę lub znak towarowy producenta lub dostawcy;
• numer typu lub innego oznaczenia zasilacza;
• kod lub numer identyfikujący okres produkcji zasilacza.

W przypadku zasilaczy posiadających swoją obudowę należy na etykiecie cechującej zawrzeć minimum pierwsze trzy informacje. Natomiast, gdy zasilacz wbudowany jest w obudowę urządzenia zasilanego tym zasilaczem to na cechowaniu należy zawrzeć przynajmniej informacje dotyczące numeru normy europejskiej oraz nazwy i znaku towarowego producenta czy dostawcy.
Nieco „bogatsze” znakowanie wymagane jest wg normy PN-EN 12101-10 wg której powinno ono zawierać informacje na temat:

1. numeru normy europejskiej tj. EN 12101-10;
2. nazwy lub znaku towarowego producenta lub dostawcy;
3. numeru typu lub innego oznaczenia zasilacza;
4. kodu lub numeru identyfikującego okres produkcji, partię lub jednoznaczny wzorzec zasilacza;
5. klasy według normy europejskiej EN 12101-10;
6. danych technicznych zawierających:
7.    – czas przerwy
8.    – maksymalną pojemność baterii akumulatorów
9.    – wartości wejściowe
10.    – wartości wyjściowe
11. ostrzeżeń, jeśli są wymagane.

Minimalne wymagania cechowania dla zasilaczy we własnej obudowie powinny zawierać informacje o numerze normy europejskiej tj. EN 12101-10, nazwie lub znaku towarowym producenta lub dostawcy, numerze typu lub innego oznaczenia zasilacza oraz ostrzeżenia – jeśli są wymagane. W przypadku zasilaczy wbudowanych w obudowę urządzenia, które zasilają na zewnątrz obudowy powinno umieścić się informacje o numerze normy europejskiej tj. EN 12101-10, nazwie lub znaku towarowym producenta lub dostawcy oraz ostrzeżenia – jeśli są wymagane.

Ponadto wspomniane powyżej normy narzucają jeszcze szereg innych wymagań, z których kilka wymieniono poniżej:

1. dla zasilaczy w oddzielnej obudowie wymaga się aby posiadały one dwa niezależne wyjścia zabezpieczone przed zwarciem oddzielnymi bezpiecznikami. Jeśli ten wymóg nie jest spełniony to zasilacze nie mogą być wszędzie wykorzystane – np. nie mogą być użyte do zasilania central dźwiękowego systemu ostrzegawczego;
2. zasilacz podczas zasilania z rezerwowego źródła zasilania powinien mieć możliwość odcięcia wyjścia w momencie np. gdy napięcie baterii akumulatorów osiągnie pewien określony przez producenta poziom;
3. wymaga się odpowiedniej sygnalizacji przepalenia bezpiecznika baterii, uszkodzenia obwodu ładowania, niskiego napięcia wyjściowego, wysokiego napięcia wyjściowego czy też uszkodzenia zasilacza;
4. Kluczowe wymagania stawia się tez odnośnie zabezpieczeń przed przepięciem, zwarciem oraz przeciążeniem;
5. Każdy zasilacz powinien posiadać wyjście awarii zbiorczej (alarm), wyjście techniczne EPS oraz wyjście techniczne APS.

Oczywiście producenci zasilaczy oferują zdecydowanie większą ilość dostępnych rozwiązań technicznych – wybiegając zdecydowanie poza wymagania norm i rozporządzeń. Przykładowo umieszczają w swoich zasilaczach wejście sygnału awarii zewnętrznej, sterowane wyjście przekaźnikowe, czy funkcję zdalnego testu akumulatorów, pomiaru napięcia sieci zasilającej 230V oraz sygnalizację otwarcia obudowy.

Powyżej wymienione wymagania dotyczące zasilaczy to tylko nieliczne z tych, które zawarto w przytaczanych normach i standardzie CNBOP. Wszystkich zainteresowanych szczegółowymi informacjami odsyłam do tychże norm oraz na stronę Instytutu Badań i Certyfikacji CNBOP – skąd można dowiedzieć się także jak krok po kroku przebiega proces certyfikacji zasilaczy oraz innych urządzeń przeciwpożarowych. Bowiem należy pamiętać, że zasilacze do urządzeń przeciwpożarowych mogą być wprowadzone do obrotu a następnie do użytkowania w Polsce tylko i wyłącznie wtedy, gdy producent sporządził deklarację właściwości użytkowych oraz niezależnie uzyskał świadectwo dopuszczenia.

Źródła wiedzy:
1. www.cnbop.pl
2. www.pkn.pl

Robert Gabrysiak

fShare

Tweet