Zasilanie w energię elektryczną elementów systemów sygnalizacji pożarowej oraz systemów kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła jest jedną z kluczowych kwestii w zakresie zapewnienia prawidłowego funkcjonowania tych systemów po zainstalowaniu w obiektach budowlanych. Ilość elementów wchodzących w skład przedmiotowych systemów powoduje, że rozważając kwestię ich zasilania należałoby każdy z nich rozważyć indywidualnie, a następnie podejść do problemu kompleksowo i poddać analizie system jako całość. Jednak ze względu na ograniczenia redakcyjne w niniejszym artykule zostały przedstawione wymagania dla podstawowego elementu w zakresie zapewnienia prawidłowego zasilania, czyli zasilaczy. Celem stosowania zasilaczy w systemach sygnalizacji pożarowej (SSP) i systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła jest zapewnienie ciągłości dostawy energii elektrycznej dlatego muszą one spełniać określone wymagania formalne oraz konstrukcyjne, które opisano w dalszej części artykułu.
Wymagania formalne
Zasilacze mogą zostać wprowadzone na rynek i być stosowane w systemach sygnalizacji pożarowej jeżeli spełniają wymagania normy europejskiej PN-EN 54-4 [1], natomiast zasilacze stosowane w systemach usuwania dymu i ciepła muszą spełniać wymagania normy PN-EN 12101-10 [2]. W tym momencie warto zwrócić uwagę, że norma PN-EN 12101-10 zawiera wymagania nie tylko dla urządzeń elektrycznych, ale również urządzeń pneumatycznych, dlatego należy być świadomym, że deklaracja właściwości użytkowych (dokument wymagany przy wprowadzaniu na rynek i udostępnianiu wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną lub wydaną dla niego Europejską Oceną Techniczną) będzie zawierała informacje o spełnieniu tylko poszczególnych punktów normy PN-EN 12101-10, a nie wszystkich wymagań tej normy. Warto zaznaczyć w tym miejscu, że producenci wyrobów budowlanych są zobowiązani od 1 lipca 2013 r. do sporządzenia i dostarczenia deklaracji właściwości użytkowych oraz znakowania CE zgodnie z CPR, obowiązek ten w zakresie znakowania CE dotyczy również producentów wyrobów budowlanych wprowadzonych na rynek przed 1 lipca 2013, którzy mogą (ale nie muszą) na podstawie CPR sporządzić deklaracje właściwości użytkowych zamiast deklaracji zgodności. Dodatkowo zasilacze elektryczne, aby mogły być instalowane na obiektach budowlanych muszą spełniać wymagania pkt 12.2 Załącznika do Rozporządzenia MSWiA [3]. Zapisy powyższego punktu wymagają, aby zasilacz spełniał wymagania odpowiedniej normy (PN -EN 54-4 lub PN-EN 12101-10) co powinno być potwierdzone odpowiednim dokumentem (certyfikatem lub sprawozdaniem z badań z akredytowanego w tym zakresie laboratorium), opisy i oznaczenia zasilaczy muszą być w języku polskim, do urządzeń musi być dołączona instrukcja przeprowadzenia badań i prób potwierdzających prawidłowe funkcjonowanie urządzenia na obiekcie, a dodatkowo zasilacze urządzeń stosowanych w systemach usuwania dymu i ciepła muszą wykrywać podwyższoną rezystancję wewnętrzną baterii. Wymagania takiego nie ma w normie PN-EN 12101-10 dlatego zostało ono zamieszczone w załączniku do rozporządzenia, ponieważ pomiar wartości rezystancji wewnętrznej baterii pozwala na ocenę stanu zużycia akumulatora, co jest bardzo ważnym parametrem w systemach służących zapewnieniu bezpieczeństwa i wymagających oprócz zasilania podstawowego również zasilania rezerwowego.
Należy pamiętać, że zgodnie z ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej [4] każdy „dopuszczony wyrób podlega oznakowaniu przez producenta znakiem jednostki badawczo-rozwojowej Państwowej Straży Pożarnej, która wydała dopuszczenie”. Ponadto na podstawie podpisanej umowy o kontroli i nadzorowaniu udzielonego dopuszczenia pomiędzy jednostką dopuszczającą a właścicielem świadectwa dopuszczenia, wyrób powinien być również dodatkowo oznakowany numerem świadectwa dopuszczenia, które zostało mu udzielone [5].
Badania laboratoryjne zasilaczy
Odpowiedni dobór zasilaczy jest niezbędny do prawidłowego działania systemów bezpieczeństwa. Jak każde urządzenie przeciwpożarowe również zasilacze powinny przejść szereg badań funkcjonalnych, klimatycznych i kompatybilności elektromagnetycznej, które weryfikują przydatność stosowania wyrobu w standardowych warunkach. Badania te możemy podzielić na badania: funkcjonalne, klimatyczne oraz kompatybilności elektromagnetycznej.
Badania funkcjonalne
Podczas badań funkcjonalnych weryfikowane są parametry deklarowane przez producenta. Zasilacz sprawdza się pod kątem możliwości zasilenia elementów systemów sygnalizacji pożarowej oraz kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła (Tablica 1 i 2).
Najważniejszymi parametrami zasilacza są:
- maksymalny znamionowy prąd wyjściowy, który może być dostarczany w sposób ciągły I max a [A],
- maksymalna pojemność akumulatorów C [Ah].
Parametry te decydują o doborze typu zasilacza do zasilania danego urządzenia w zależności od wymaganego czasu pracy urządzenia na zasilaniu rezerwowym z baterii.
Równie ważnym parametrem zasilacza weryfikowanym podczas badań laboratoryjnych jest maksymalna wewnętrzna rezystancja baterii i przyłączonych do niej elementów, np. połączeń, bezpieczników (Ri max), która wzrasta wraz z wiekiem baterii. Zasilacz powinien sygnalizować wzrost wewnętrznej rezystancji baterii, schemat układu do weryfikacji tego parametru przedstawia Rysunek 1.
(...)
Tomasz POPIELARCZYK, Sławomir SABAŁA,
Tomasz SOWA – Zespół Laboratoriów
Sygnalizacji Alarmu Pożaru i Automatyki
Pożarniczej, Centrum Naukowo-Badawcze
Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy
Instytut Badawczy
