Jednostki organizacyjne Służby więziennej (w tym zakłady karne i areszty śledcze)¹ to charakterystyczne miejsca, nie tylko z uwagi na otaczające je wygrodzenie, które wraz ze zwieńczeniem powinno wynosić 5–6 metra od poziomu terenu² . To także miejsca, do których nie każdy ma prawo wstępu, a jeśli już wchodzi na jej teren podlega specjalnemu traktowaniu i postępowaniu.

Na wstępie należy wskazać, iż liczba osób mogących wejść do jednostki organizacyjnej SW (ZK/AŚ) jest ograniczona i obejmuje między innymi:

• Funkcjonariuszy SW;
• Funkcjonariuszy innych służb którzy doprowadzają osoby do odbycia kary lub tymczasowego aresztowania - w tej grupie w szczególności funkcjonariusze Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu itd.;
• Osoby zgłaszające się do odbycia kary pozbawienia wolności;
• Instytucje zewnętrze dokonujące kontroli, wizytacji również z racji nadzoru - należy tu wyszczególnić zarówno instytucje międzynarodowe np. CPT, oraz krajowe Rzecznik Praw Człowieka, Państwowa Stacja Sanitarno - Epidemiczna;
• Osoby świadczące posługi osadzonym np. kapelani;
• Osoby korzystające z immunitetów parlamentarnych, sędziowskich lub prokuratorskich;
• Służby wezwane z uwagi na udzielanie pomocy, ratownictwo - Państwowa Straż Pożarna, Pogotowie Ratunkowe, Pogotowie Gazowe itd.;
• Osoby wchodzące w związku z realizacją widzeń osadzonych;
• Inne osoby po uzyskaniu zgody kierownika jednostki.

Należy wskazać, iż czynności kontrolne obejmują nie tylko osoby ale także pojazdy wjeżdżające i wyjeżdżające oraz przesyłki, paczki i korespondencję. Działania funkcjonariuszy SW są realizowane dwuetapowo i obejmują zarówno wejście oraz opuszczenie terenu ZK/AŚ. W tym miejscu należy przedstawić, iż ustawodawca zwolnił od realizacji czynności kontrolnych określoną grupę osób mianowicie, z obowiązków wynikających z realizacji praw funkcjonariuszy, o których mowa w ust. 1 pkt 3 (Ustawy o SW), w zakresie poddania się kontroli osobistej oraz kontroli ubrania i obuwia, są wyłączeni:

• Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;
• Prezes Rady Ministrów;
• członkowie Rady Ministrów;
• Rzecznik Praw Obywatelskich;
• Rzecznik Praw Dziecka;
• Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych;
• osoby korzystające z immunitetu parlamentarnego, sędziowskiego lub prokuratorskiego;
• osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na mocy ustaw, umów międzynarodowych albo powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych³.

Ponadto w szczególnie uzasadnionych przypadkach kierownik jednostki organizacyjnej może:

• zwolnić funkcjonariusza od obowiązku legitymowania osoby ubiegającej się o wstęp na teren jednostki organizacyjnej oraz z obowiązków, o których mowa w ust. 1 pkt 3 (tejże Ustawy - czyli dokonywania kontroli osobistej tych osób i kontroli ich odzieży, ubrania i przeglądania zawartości bagaży oraz innych przedmiotów, które posiadają przy sobie, sprawdzenia pojazdów wjeżdżających oraz wyjeżdżających, a także ładunków tych pojazdów, również przy użyciu urządzeń technicznych i psów służbowych wyszkolonych w zakresie wyszukiwania środków odurzających i substancji psychotropowych lub materiałów wybuchowych);
• zwolnić osobę ubiegającą się o wstęp na teren jednostki organizacyjnej z obowiązku przekazywania do depozytu przedmiotów niebezpiecznych i przedmiotów niedozwolonych⁴.

Prowadzone działania kontrolne mają za zadanie nie tylko niedopuszczenie do przedostania się na teren jednostki przedmiotów niedozwolonych ale także nie dopuścić do ucieczki osadzonego z terenu jednostki (chodzi tu w głównej mierze o podmianę osadzonego z osobą odwiedzającą, wypuszczenie do zatrudnienia zewnętrznego innego osadzonego itp. Dlatego należy rozważyć w trakcie realizacji zadań służbowych wprowadzenie systemu identyfikacji osadzonych wykorzystującego elementy biometryki, tj. odciski linii papilarnych, tęczówkę oka, co zapewni 100% pewność właściwej identyfikacji osadzonych, a zarazem wpłynie na sprawniejszą realizację zadań służbowych przez funkcjonariuszy). W celu realizacji powyższych działań funkcjonariusze pełniący służbę w rejonie wejścia do jednostki wykorzystują urządzenia techniczne w postaci:

• bramowych wykrywaczy metalu;
• ręcznych wykrywaczy metalu;
• urządzeń do prześwietlania bagaży.

Służba w rejonie wejścia do jednostki to również sytuacje związane z ratowaniem życia bądź zdrowia osób przebywający w tym rejonie, dlatego też należy przyjąć jako zasadę, iż w każdej dyżurce bramowego, biura przepustek znajduje się jedno urządzenie typu „ambu” (jest to urządzenie stosowane do prowadzenia wentylacji oddechowej u pacjentów wymagających zastąpienia lub wspomagania tej funkcji), oraz jedno urządzenie automated external defibrillator (AED)⁵. Nie bez znaczenia pozostaje kwestia wprowadzenia odpowiednich procedur, instrukcji związanych z przeprowadzaniem kontroli osobistej niepełnosprawnych⁶ oraz dzieci. Biorąc pod uwagę styczność funkcjonariuszy z szerokim spektrum osób (również obcokrajowców i osób niepełnosprawnych) należy uwzględnić aby wyposażać miejsca bramy głównej w:

• elektronicznego tłumacza języka migowego;
• elektronicznego tłumacza języków obcych.

W każdej jednostce w rejonie bramy głównej powinno znajdować się urządzenia do bezpiecznego rozładowania broni⁷ oraz elektroniczny depozytor broni (wskazane urządzenia wpłyną na poprawę pracy i bezpieczeństwo funkcjonariusza pełniącego służbę w rejonie bramy głównej. Osoba wchodząca na teren jednostki zobowiązana do zdeponowania broni wszystkie czynności z tym związane wykonuje sama bez konieczności angażowania funkcjonariusza). Dodatkowo zasadnym wydaje się aby miejsca gdzie odbywa się wejście do jednostek były wyposażone w:

• urządzenia służące do identyfikacji dokumentów - sprzęt ten pozwoli na dokonanie technicznej analizy autentyczności dokumentu;
• urządzenia umożliwiające wykrycie osoby w pojazdach - to urządzenia potocznie nazywane - wykrywanie życia w pojazdach. Ich działanie polega na wychwyceniu i analizie czy w kontrolowanym pojeździe jest wyczuwalne bicie serca, tętno, puls.;
• ręczne detektory - wykrywacze narkotyków - w potocznym języku funkcjonariuszy nazywane - elektronicznymi nosami. Urządzenie to działa na zasadzie swobodnego zasysania powietrza z badanego elementu i dokonania jego analizy pod kątem zawierania materiału narkotycznego. Przeprowadzone badanie osób powinno obejmować w pierwszej kolejności okolice dłoni, paska do spodni, stóp/ obuwia.;
• lustra inspekcyjne, obejmujące swym zakresem zarówno dach auta, jak i jego podwozie;

Skierowanie do działań kontrolnych psów wyszkolonych na specjalistycznych kursach do odnajdywania substancji niedozwolonej (narkotycznej) celem realizacji tychże czynności również ukierunkowanych na kontrole pojazdów, paczek oraz osób wchodzących znacząco wpłynie na poprawę bezpieczeństwa. Nie bez znaczenia pozostaje również element szkoleniowy funkcjonariuszy obejmujący zakres sprawdzenia i poprawnej diagnozy czy dokument tożsamości jest autentyczny⁸.

Wykorzystanie wszystkich wskazanych urządzeń, procedur i mechanizmów w sposób znaczący powinno przełożyć się na zwiększenie nie tylko komfortu i bezpieczeństwa pracy funkcjonariuszy ale także na poziom bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej, której jedną ze składowych jest jakże ważna procedura wstępu na jej teren uprawnionych osób.

mjr dr Paweł Łuszcz
specjalista ds. ochrony w OISW w Krakowie

¹ Art. 8 pkt 3 Ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej Dz. Ust. Z 2021 r. poz. 1064.
² § 2 pkt6 ppkt 1 lit b Wytyczne nr 2 /2013 z dnia 4 czerwca 2013 r. Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie wymagań dla zabezpieczeń techniczno - ochronnych w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej
³ Art. 18 pkt. 2 Ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. Ust. z 2021 r. poz. 1064).
⁴ Tamże art. 18. Pkt 3.
⁵ P. Łuszcz, Koncepcja Bezpieczeństwa Jednostki Penitencjarnej, Warszawa 2021 r., s. 229.
⁶ Tamże, s. 282
⁷ Tamże, s. 229
⁸ Tamże, s. 242.

fShare

Tweet